بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : چهارشنبه 11 مهر 1397      11:37

نفت چگونه ۸۵ دلار شد؟

اقتصاد ایرانی: در ادامه رکوردشکنی های بازار طلای سیاه، نفت برنت (نفت شاخص بازار لندن) روز دوشنبه بیش از دو دلار رشد قیمت را تجربه کرد و برای اولین بار از سال ۲۰۱۴ از مرز ۸۵ دلار بر بشکه عبور کرد. نفت وست تگزاس اینترمدیت (شاخص بازار نیویورک) نیز توانست با رسیدن به بیش از ۷۵ دلار بر بشکه به رکورد ۴ ساله خود دست یابد.

به گزارش دنیای اقتصاد، هرچند قیمت دو نفت شاخص روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۶ به وقت تهران) قدری تعدیل شدند، اما همچنان توانستند رکورد ۴ ساله خود را حفظ کنند. عواملی چون، توافق آمریکا و کانادا و احیای توافق موسوم به «نفتا» و همچنین افزایش حجم قراردادهای انتظار خرید در بازار آتی از جمله عوامل افزایش قیمت نفت در روزهای اخیر عنوان می شود، با این حال همچنان مهم ترین عامل اثرگذار بر بازار نفت نگرانی از تحریم نفتی ایران و احتمال کمبود عرضه در بازار عنوان می شود. ترامپ مدعی است که هدف «صفر کردن صادرات نفت ایران» را دنبال می کند. اماکارشناسان بر این باورند که او به این هدف خود نمی رسد و نهایتا ایران می تواند مانند پیش از برجام حدود یک میلیون بشکه از صادرات خود را حفظ کند. با این حال رسیدن صادرات نفت ایران به حدود یک میلیون بشکه به معنای حذف ۵/ ۱ میلیون بشکه در روز از صادرات نفت ایران از بازار نسبت به شرایط عادی است و این موضوع نمی تواند از چشم بازار پنهان بماند و معامله گران را نسبت به آینده نگران نکند. با این حال این سوالات مطرح است که چرا بازار بعد از ۵ ماه از اعلام خروج ترامپ از برجام نسبت به تحریم های ایران واکنش نشان می دهد؟ همچنین چرا قول مساعدت عربستان و متحدانش در خاورمیانه برای رشد تولید و همراهی با ترامپ برای تحریم نفت ایران نتوانسته مانع از نگرانی معامله گران شود؟ یا اینکه آیا عربستان توان افزایش تولید و جایگزینی نفت ایران را دارد؟ این سوالاتی است که تلاش کرده ایم در ادامه این گزارش به آنها پاسخ دهیم.

تحریم و کاهش صادرات نفت ایران

تحریم های نفتی آمریکا علیه کشورمان از ۵ نوامبر مصادف با ۱۴ آبان آغاز می شود. نمایندگان دولت ترامپ از زمان اعلام خروج آمریکا از برجام یعنی ظرف ۵ ماه گذشته به تمام کشورهای مشتری نفت ایران سفر کرده و تلاش کرده اند آنها را برای قطع خرید نفت از ایران متقاعد کنند. واشنگتن تهدید کرده است که هر کشور یا شرکتی که از دستورات آنها درخصوص عدم خرید نفت از ایران سرپیچی کند، با تحریم ها و مجازات های این کشور مواجه می شود. به طور مثال ممکن است، آمریکا روابط اقتصادی خود را با کشور یا شرکت خطاکار قطع کند. هرچند دولت آمریکا در لفافه به برخی از مشتریان نفتی ایران از جمله هند وعده اعطای معافیت داده است، اما در حال حاضر که تنها کمی بیش از یک ماه تا آغاز تحریم ها زمان باقی است، هیچ دستورالعمل شفافی درخصوص چگونگی این معافیت ها به مشتریان نفت ایران داده نشده ودولتمردان ترامپ تنها برای قطع صادرات نفت ایران تلاش می کند. در واقع به نظر می رسد دولت آمریکا در تلاش است تا با ایجاد وحشت تا جای ممکن مشتریان نفت ایران را از خرید نفت منصرف کند و هر مقدار از صادرات ایران را که نتوانست کاهش دهد به عنوان معافیت از تحریم در نظر بگیرد.

اما چرا در حالی که ترامپ حدود ۵ماه پیش از خروج از برجام و بازگرداندن تحریم ها علیه ایران خبر داده بود، بازار نفت تازه حالا به خبر تحریم ها واکنش نشان می دهد؟ بهای نفت برنت روز گذشته حدود ۸۷/ ۸۴ دلار بر بشکه معامله شد که این قیمت حدود ۲۰ درصد از بهای این نوع نفت در اواسط ماه آگوست یعنی حدود ۴۰ روز پیش بیشتر است. نفت خام آمریکا نیز بیش از ۱۶ درصد رشد قیمتی را از ۱۵ آگوست به ثبت رسانده است.

در پاسخ به سوال طرح شده، اول باید توجه داشت که قیمت نفت برنت در ۸ ماه مه، حدود ۷۵ دلار بر بشکه یعنی حدود ۱۰ دلار از قیمت های کنونی کمتر بوده است. اما به یقین بخشی از قیمت ۷۵ دلاری نفت در آن زمان نیز به احتمال خروج ترامپ از برجام باز می گشت. در واقع ترامپ از اوایل سال ۲۰۱۷ که قدرت را در واشنگتن به دست گرفت همواره برجام را توافقی «بد» خطاب می کرد و احتمال خروج آمریکا از برجام از زمان روی کار آمدن او مطرح بود. علاوه بر این بر اساس برجام، رئیس جمهور آمریکا هر چهار ماه یک بار باید پایبندی ایران به برجام را تایید می کرد تا مکانیزم تحریم ها علیه ایران آغاز نشود. ترامپ چندین ماه پیش از خروج از برجام تهدید کرده بود که پایبندی ایران به برجام را تایید نمی کند و زمانی که در دسامبر ۲۰۱۷ مصادف با آذر سال گذشته، برجام را برای بار دوم امضا کرد، گفت: «این بار آخری است که پایبندی ایران به برجام را تایید می کنم.» از این رو حدود ۴ماه پیش از اعلام خروج ترامپ از برجام غالب کارشناسان خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم ها علیه ایران را پیش بینی می کردند و ریسک های ژئوپلیتیک در بازار نفت افزایش یافته بود. این موضوع خود یکی از دلایل رشد قیمت ها از حدود ۶۵ دلار در دسامبر ۲۰۱۷ و رسیدن آن به حدود ۷۵ دلار در مه ۲۰۱۸ یعنی در فاصله ۶ ماه است.

با این حال خروج ترامپ از برجام تا پیش از هفته گذشته نتوانسته بود بهای نفت برنت را به بیش از ۸۰ دلار برساند و حتی در اواسط ماه آگوست (اواخر مرداد ماه) به حدود ۷۰ دلار بر بشکه سقوط کرد. ماجرا به آنجا باز می گردد که با وجود لحن تند رئیس جمهور آمریکا و وزیر امور خارجه این کشور بعد از خروج از برجام، به دلیل حمایت دیگر اعضای گروه ۱+۵ از این توافق بین المللی گمان نمی شد ترامپ بتواند تاثیر شدیدی بر میزان صادرات نفت ایران داشته باشد و به طور متوسط کارشناسان افت حدود ۵۰۰ هزار بشکه ای صادرات نفت ایران بعد از اجرای تحریم ها را پیش بینی می کردند. با این حال در ماه های اخیر مشخص شد که ترامپ در اجرای تحریم ها بسیار مصمم است و این عامل موجب رشد مداوم قیمت ها ظرف بیش از یک ماه گذشته شد. بر اساس برآوردهای پلاتس ماه گذشته میلادی یعنی زمانی که دو ماه تا اجرای تحریم ها زمان باقی بود، میزان صادرات نفت ایران به حدود ۷/ ۱ میلیون بشکه در روز رسیده که نسبت به ماه مه حدود ۷۰۰ هزار بشکه کمتر است.

واکنش اوپک در مقابل تحریم ها

کاهش صادرات نفت ایران به کاهش تولید نفت کشور منجر شده است. آنطور که آمار ثانویه گزارش ماهانه اوپک نشان می دهد، تولید نفت ایران در ماه آگوست به ۵۸/ ۳ میلیون بشکه در روز رسیده که نسبت به ماه مه حدود ۲۲۰ هزار بشکه کمتر است. برآوردهای اولیه رویترز از میزان تولید اعضای اوپک در ماه گذشته میلادی نیز نشان از کاهش حدود ۱۰۰ هزار بشکه ای تولید نفت ایران دارد.

عربستان به عنوان بزرگ ترین تولیدکننده اوپک به آمریکا وعده داده بود که هرگونه کمبود نفت در اثر کاهش صادرات نفت ایران را جبران می کند، از این رو در نشست رسمی اوپک که در ماه ژوئن در وین برگزار شد، قرار بر تعدیل توافق نفتی و رساندن مجموع پایبندی ۱۲ عضو حاضر در توافق به ۱۰۰ درصد شد. پیش از آن به دلیل کاهش تولید بیش از توافق خود خواسته (عربستان) و ناخواسته (مثلا ونزوئلا) برخی اعضا میزان پایبندی به توافق به حدود ۱۶۰ درصد رسیده بود. بر اثر تصمیم ماه ژوئن، در ماه های اخیر شاهد افزایش تولید اعضای اوپک بوده ایم به طوریکه تولید این سازمان که در ماه مه به حدود ۳۱.۸ میلیون بشکه در روز رسیده بود، تا ماه آگوست حدود ۷۵۰ هزار بشکه رشد کرد و به ۳۲.۵۶ میلیون بشکه در روز رسید. آنطور که برآوردهای رویترز نشان میدهد، اعضای اوپک در ماه گذشته میلادی حدود ۳۲.۸۵ میلیون بشکه در روز نفت تولید کرده اند. بلومبرگ نیز بر اساس نظرسنجی که انجام داده میزان تولید اوپک در ماه سپتامبر را ۳۲.۸۳ میلیون بشکه در روز برآورد کرده است. با این حال به نظر می رسد به دلیل افت تولید نفت ایران، اوپک هنوز نتوانسته به نقطه هدف گذاری خود در نشست ماه ژوئن یعنی رساندن سطح پایبندی به ۱۰۰ درصد برسد. بر اساس گزارش رویترز، میزان تولید ۱۲ عضو حاضر در توافق نفتی در ماه گذشته حدود ۷۰ هزار بشکه کاهش یافته، از این رو میزان پایبندی به توافق از ۱۲۲ درصد در ماه آگوست به ۱۲۸ درصد رسیده است. تولید نفت عربستان در ماه سپتامبر حدود ۵۰ هزار بشکه افزایش یافته و به ۱۰.۵۳ میلیون بشکه در روز رسیده که نزدیک به سطح تولید این کشور پیش از توافق یعنی اواخر سال ۲۰۱۶ است، عربستان در سه ماهه اول سال جاری کمتر از ۱۰ میلیون بشکه در روز نفت تولید می کرد. دیگر اعضای اوپک نیز تولیدات خود را در ماه های گذشته افزایش داده و به نظر می رسد با بیشترین توان و نزدیک به سطح پیش از توافق در حال تولید نفت هستند. اما آنچه میزان پایبندی را همچنان بالای ۱۰۰ درصد نگه داشته، اول افت تولید نفت ونزوئلا است و دوم کاهش تولید ایران در ماه های اخیر. تولید نفت ونزوئلا در زمان توافق نفتی بیش از ۲ میلیون بشکه در روز بود اما در حال حاضر به حدود ۱.۲ میلیون بشکه در روز رسیده است. تولید نفت ایران نیز احتمالا در ماه گذشته حدود ۴۰۰ هزار بشکه کمتر از سطح توافق بوده است.

بی اعتمادی به توان عربستان

با وجود اینکه تولید نفت اوپک و به خصوص عربستان در ماه های اخیر رشد قابل توجهی یافته، اما بازار نسبت به توان این کشور برای افزایش تولید تردید دارد، چراکه تولید نفت عربستان هرچند به حدود ۱۰.۵ میلیون بشکه در روز رسیده اما نسبت به سطح مورد ادعای آنها برای تولید فاصله زیادی دارد. عربستان مدعی است که می تواند تولید خود را به ۱۲ میلیون بشکه در روز برساند و وزیر انرژی این کشور در نشست الجزایر که هفته پیش برگزار شد، این ادعا را مجددا تکرار کرد. خالد الفالح در حاشیه این نشست اعلام کرد که عربستان ظرف چند هفته میتواند ۱.۵ میلیون بشکه به تولید خود بیفزاید. اما دو عامل باعث بی اعتمادی بازار به ادعای مقامات سعودی شده است. اول اینکه این کشور هیچ گاه در تاریخ نفتی خود تولیدی بیش از ۱۰.۶۵ میلیون بشکه در روز نداشته است. از طرفی با وجود تماس ها، فشارها و توییت های پی درپی دونالد ترامپ به عربستان و اوپک برای افزایش تولید، مقامات این کشور در نشست الجزایر اعلام کردند که ضرورتی برای افزایش تولید نمی بینند. وزیر انرژی این کشور گفت: «هیچ پالایشگاهی را در دنیا سراغ ندارم که نفت مورد نیاز خود را به سختی تامین کند؛ نفت به اندازه کافی در بازار وجود دارد.» جواب رد عربستان به عنوان بزرگ ترین متحد آمریکا در منطقه باعث شد با وجود تاکید و اصرار الفالح بر ظرفیت این کشور برای افزایش تولید، بازار نسبت به توان عربستان برای افزایش شدید تولیداتش تردید کند. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که عربستان برای رسیدن به سطح تولید بیش از ۱۱ میلیون بشکه در روز باید از موجودی انبارهای نفتی خود استفاده کند. این کشور در حال حاضر حدود ۱۸۰ میلیون بشکه نفت انبار شده دارد، بنابراین اگر بخواهد روزی یک میلیون بشکه از این ذخایر را برای تزریق به بازار استفاده کند، نهایتا ۶ ماه میتواند به عرضه روزانه ۱۱.۵ میلیون بشکه دست یابد و بعد از این مدت مجددا به تولید کمتر از ۱۱ میلیون بشکه در روز باز خواهد گشت. از این رو بسیاری از کارشناسان و موسسات بین المللی برآورد خود از بهای نفت را افزایش داده اند و حتی بسیاری از آنها احتمال رسیدن قیمت ها به ۱۰۰ دلار بر بشکه تا پایان سال جاری را مطرح کرده اند.

علاوه بر این، نگرانی از عدم توانایی عربستان برای پر کردن جای خالی ایران در بازار نفت را می توان در بازار آتی نفت مشاهده کرد. در بازار آتی خالص قراردادهای خرید یا انتظار برای رشد قیمت ها(net long position)  رشد قابل توجهی داشته که این خود زمینه برای صعود بیشتر قیمت ها را فراهم کرده است.

سنگ محک توان افزایش تولید عربستان

با عبور نفت از مرز ۸۵ دلار بر بشکه و تشدید نگرانی ها از اجرای کامل تحریم های نفتی آمریکا علیه ایران، مدیران صندوق های سرمایه گذاری به طور فزاینده ای مشغول گمانه زنی در رابطه با توان یا عدم توان عربستان سعودی و متحدانش برای پر کردن جای خالی نفت ایران هستند. بر اساس گزارشی به قلم جان کمپ، تحلیلگر خبرگزاری رویترز، صندوق های سرمایه گذاری و مدیران پوشش ریسک در هفته منتهی به ۲۵ سپتامبر، قراردادهای موقعیت خرید (انتظار برای رشد قیمت) را به شکل چشمگیری افزایش داده اند. بر اساس این گزارش، پیش از این و در طول پنج هفته گذشته ۱۹۶ میلیون بشکه به قراردادهای انتظار برای رشد قیمت افزوده شده بودند. این موج جدید که از سمت صندوق های سرمایه گذاری به راه افتاده است، بیش از آنکه بر نفت خام آمریکا یا فرآورده های نفتی تمرکز داشته باشند، به نفت خام برنت توجه دارد. بر این اساس، مدیران صندوق های سرمایه گذاری خالص سرمایه گذاری خود (net) در شاخص برنت را از تاریخ ۲۱ آگوست به این سو ۱۷۲ میلیون بشکه افزایش داده اند، در حالی که این میزان برای شاخص نفت خام آمریکا تنها ۵میلیون بشکه بوده است.

مدیران صندوق های سرمایه گذاری همچنین در حال حاضر انتظار دارند قیمت ۵۰۰ میلیون بشکه نفت خام برنت که در قراردادهای انتظار برای رشد قیمت هستند، حتی بیش از سقف فعلی قیمت ها که بالاترین سطح در چهار سال گذشته است، رشد داشته باشند. به گزارش رویترز، در حال حاضر نسبت قراردادهای انتظار برای رشد قیمت در مورد نفت خام برنت، نسبت به قراردادهای انتظار برای کاهش قیمت(short position) ۱۹ به یک است که از نسبت ۸ به یک در اوایل ماه آگوست بسیار فراتر رفته و به رکورد ماه آوریل که ۲۱ به یک بوده نزدیک شده است.

روند فعلی معاملات نفت برنت و انتظار برای رشد قیمت این شاخص جهانی نفت خام برای ماه های آینده در حالی از سمت مدیران صندوق های پوشش ریسک وجود دارد که عربستان سعودی، روسیه و آمریکا بر کافی بودن منابع مازادی که بتواند پس از اجرای فاز دوم تحریم ها کاهش عرضه از سمت ایران را پر کند، تاکید زیادی دارند. با این حال معاملات بازار نشان می دهد که فعالان بازار نفت نسبت به این اطمینان خاطرها اعتمادی ندارند و همچنان این نگرانی از کمبود عرضه نفت خام ایران است که به عنوان عاملی اثرگذار، رشد قیمت نفت خام برنت را در پی دارد. قیمت محموله های نقدی نفت خام برنت از میانه های ماه آگوست به این سو، بیش از ۱۲ دلار بر بشکه (معادل ۱۷ درصد) رشد قیمت داشته است. جهش چشمگیر قیمت نفت پیش از آغاز فاز دوم تحریم های آمریکا علیه ایران باعث شده است مقامات آمریکایی به منظور یافتن جایگزینی برای نفت خام ایران، به شکل مستقیم با پالایشگران آسیایی وارد مذاکره شوند. آسیا بزرگ ترین بازار نفتی ایران است که چیزی حدود ۶۰ درصد صادرات روزانه نفت خام ایران را به خود اختصاص می دهد بنابراین طبیعی است که با کاهش صادرات نفت خام ایران، نگرانی از کمبود عرضه در این بازار افزایش یابد.

در چنین شرایطی برخی تحلیلگران این سوال را مطرح می کنند که «آیا عربستان سعودی توانایی و ظرفیت مازاد کافی برای جایگزین کردن تمام بشکه های نفتی که پس از اجرای تحریم ها از صادرات ایران کم خواهد شد را دارد؟» سوالات دیگری نیز در این میان مطرح است از جمله آنکه «آیا سعودی ها حاضر به افزایش چشمگیر تولید خواهند شد تا به عنوان مانعی برای پیشگیری از رشد قیمت عمل کنند و قیمت نفت را آنطور که آمریکا خواسته به زیر ۸۰ دلار بر بشکه برسانند یا اینکه ترجیح می دهند تولیدشان را تا حدی افزایش دهند که قیمت ها با کاهش چندانی مواجه نشود.» این سوالات و مانند آنها در شرایطی وجود دارد که بسیاری از مدیران صندوق های سرمایه گذاری با روندی که در قراردادها در پیش گرفته اند، این پیام را صادر می کنند که «اگر مازاد تولیدی وجود دارد، منشأ آن را به ما نشان دهید.» مفهومی که در دل این پیغام نهفته است، انتظار نداشتن این مدیران برای افزایش عرضه عربستان و همراهانش برای پر کردن جای خالی نفت ایران در بازار است.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir