راهکار فوری برای جلوگیری از کاهش ارزش پول ایران چیست؟

اقتصاد ایرانی: استیو هانکه استاد اقتصاد کاربردی در دانشگاه جان هاپکینز در تحلیلی درباره وضعیت اقتصاد ایران و ارزش ریال، می نویسد: ریال ایران از ۹۸ هزار ریال در برابر هر دلار آمریکا چندی پیش به کمتر از ۱۱۲۰۰۰ ریال در برابر دلار در خیابان فردوسی تهران کاهش یافته است. کاهش ۱۲.۵ درصدی در طول یک روز ریال ایران را به سوی یک مارپیچ مرگ کلاسیک هدایت کرده است. آخرین باری که ریال با چنین مارپیچ مرگی روبرو شده بود، مربوط به سپتامبر ۲۰۱۲ میلادی است.

همان طور که نمودارها نشان می دهد نرخ رسمی دلار ۴۴۰۳۰ ریال است ولی قیمت دلار در بازار سیاه ۱۱۲۰۰۰ ریال بوده است. این بدان معناست که کسانی که به دلار با نرخ رسمی دسترسی دارند می توانند با فروش آن در بازار آزاد و سیاه سود ۱۵۴ درصدی کسب کنند. با سقوط ارزش ریال نرخ تورم به سرعت بالا رفته است. با استفاده از نرخ ارز دلار در برابر ریال، که مهمترین قیمت در ایران به شمار می رود، من نرخ تورم ایران را محاسبه کردم. نمودار نشان می دهد که با سقوط ارزش ریال در برابر دلار، نرخ تورم سالیانه ایران به بیش از ۲۰۳ درصد می رسد. این رقم حدود ۲۰ برابر بیشتر از نرخ تورم رسمی ۱۰.۲ درصد اعلام شده است.

در حالی که شرایط مرگ و زندگی است، یک راه برای نجات و درمان سریع بیمار وجود دارد. من این کمک های اولیه را می دانم چرا که در خصوص چند کشور که در آستانه مرگ و تورم فزاینده قرار داشتند این روش درمانی را تجربه کرده ام، به عنوان مثال بلغارستان را در نظر بگیرید جایی که طی سال های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۲ میلادی مشاور پیتر استویانوف رئیس جمهور آن کشور بودم.

در فوریه ۱۹۹۷ میلادی بلغارستان با تورم شدید روبرو شد. نرخ تورم ۲۴۲ درصد در ماه بود. بله این نرخ تورم ماهیانه و نه سالیانه بود. این مساله را در نظر بگیرید که نرخ تورم ۲۴۲ درصد در ماه بلغارستان بیشتر از تورم سالیانه ۲۰۳ درصدی ایران بود. این مساله شایان ذکر است که نرخ تورم کنونی سالیانه ایران که رو به افزایش است، نرخی است که کمتر از آستانه تورم فزاینده و شدید است. برای کاهش تورم فزاینده در بلغارستان طی چند ساعت چه کاری انجام دادیم؟ یک شورای ارزی را در اول جولای ۱۹۹۷ میلادی تشکیل دادیم. شورای ارزی چیست؟ یک شورا و هیئت مدیره که اسکناس و سکه قابل تبدیل به یک ارز خارجی بر اساس یک نرخ تثبیت شده منتشر و عرضه می کند. به عنوان ذخایر، این روش ریسک پایین داشت و اوراق قرضه مبتنی بر یک ارز محکم و قوی بود. سطح ذخایر هم سقف و هم کف، توسط قانون تعیین شد و معادل ۱۰۰ درصد بدهی های پولی بود.

قابلیت تبدیل شورای ارز و ذخایر خارجی الزاماتی را پوشش می داد که در خصوص پس اندازهای بانک های تجاری یا هرگونه دارایی مالی دیگری گسترش و تعمیم نمی یافت. از نظر طراحی یک شورای ارزی قدرت پول را ندارد و نمی تواند در مساله اعتباری پول دخالت کند . این یک سیاست ارزی است یعنی نرخ ارز ثابت است ولی سیاست پولی به شمار نمی رود. تنها عملکرد این شورای ارزی آن است که پول ملی و داخلی کشور را به یک ارز مستحکم و قوی با نرخ ثایت تبدیل کند. در نتیجه، مقدار پول در گردش تنها توسط نیروهای بازار تعیین می شود.

شورای ارزی بلغارستان بسیار موفق عمل کرده است: تورم فزاینده ۱۹۹۷ میلادی را متوقف کرد تورمی که در فوریه آن سال به ۲۴۲ درصد رسیده بود.

این مکانیسم به بلغارستان اجازه داد تا از تمام بحران های مالی رهایی یابد از جمله بحران سقوط ارزش روبل روسیه در ۱۹۹۸ و بحران و رکود بزرگ در سال ۲۰۰۹ میلادی.

ایران نیز برای جلوگیری از مرگ ریال باید فورا اقدامات بلغارستان در سال ۱۹۹۷ را انجام دهد. ایران نیز باید یک شورای ارزی تشکیل دهد. ایران به جای مستحکم کردن سیستم ارزی خود با مارک آلمان که دیگر وجود ندارد باید این سیستم را با طلا مستحکم کند.

منبع: اندیشکده موسسه کیتو